تخصیص منابع آب حوضه آبریز قزل اوزن- سفیدرود تحت تاثیر تغییر اقلیم با به کار گیری رویکرد ورشکستگی در حل اختلافات

حوضه آبریز رودخانه قزل اوزن- سفیدرود از حوضه های آبریز با رودخانه ای مرزی می باشد که از ویژگی های منحصر به فرد آن می توان به حضور 8 ذینفع در آن اشاره نمود که استان های کردستان، زنجان، آذربایجان شرقی، اردبیل، همدان، قزوین، تهران و گیلان را شامل می شود. در این حوضه طرح های توسعه بسیاری نظیر ساخت چندین سد در استان های بالادست در حال انجام می باشد که برخی از آنها در دست ساخت و برخی در حال مطالعه می باشند. اجرایی شدن هر یک از این طرح ها اثرات سوئی را بر میزان منابع آب قابل دسترس استان های پایین دست که در گذشته از منابع آب این رودخانه برخوردار بودند، خواهد داشت. پدیده تغییر اقلیم نیز از دیگر عواملی است که شرایط کاهش منابع آب در این استان ها را تشدید خواهد کرد. از این رو رودخانه قزل اوزن- سفیدرود به یکی از پر چالش ترین حوضه ها در بحث تخصیص منابع آب تبدیل شده است. این تحقیق تلاش دارد اثرات احداث هر یک از سدهای طرح های توسعه و نیز تغییر اقلیم را بر جریانات طبیعی رودخانه قزل اوزن- سفیدرود ارزیابی نماید. از دیگر اهداف این تحقیق شناسایی مکانیزم های منصفانه تخصیص منابع آب بین ذینفعان درگیر در حوضه آبریز تحت شرایط اقلیمی مختلف و نیز شرایط تغییر اقلیم می باشد. در این راستا ابتدا حوضه آبریز قزل اوزن- سفیدرود در محیط weap شبیه سازی شده و مدل برای شرایط پایه و 4 سناریوی مختلف طرح های توسعه اجرا گردید. نتایج، حساسیت بالای استان گیلان (پایین دست ترین استان) را به اجرایی شدن طرح های توسعه نشان می دهد که کاهش جریان ورودی به سد سفیدرود تا 35 درصد از جمله اثرات احداث طرح های بالا دست می باشد. همچنین نتایج بررسی هر یک از سناریوها تحت تاثیر پدیده تغییر اقلیم، بیانگر کاهش 25 درصدی جریان ورودی به سد سفیدرود نسبت به شرایط تاریخی می باشد. به منظور کاهش تنش های ایجاد شده بین ذینفعان این حوضه رویکرد ورشکستگی که از رویکردهای تئوری بازی های همکارانه می باشد، به عنوان روشی برای تخصیص منابع آب در این حوضه انتخاب گردید. در این تحقیق تخصیص منصفانه در شرایط مختلف طرح های توسعه و تغییر اقلیم، با 4 روش از این رویکرد، شامل قانون ورشکستگی نسبی (p)، نسبی تعدیل شده (ap)، مقید به سود یکسان (cea) و مقید به ضرر یکسان (cel) انجام شد. ارزیابی پایداری نتایج به دست آمده نشان داد که قوانین تخصیص منصفانه در شرایط اقلیمی متفاوت، می تواند تغییر نماید. بنابراین لازم است تا در شرایط مختلف اقلیمی مکانیزم های تخصیص جداگانه ای مورد ارزیابی قرار گیرد. بر اساس آنالیزهای انجام شده، استفاده از قوانین ap و p به ترتیب برای شرایط اقلیمی نرمال و خشکسالی در تخصیص منابع آب حوضه آبریز قزل ازن- سفیدرود پیشنهاد می گردد.